به گزارش سینماپرس، یکی از وظایف رسانه ها در شرایط بحران به ویژه بحران بهداشتی کرونا، ایجاد امیدآفرینی است. زمانی که این روزها رسانه های معاند در تلاش هستند تا از این شرایط بحران، به نظام آسیب وارد کنند، از طریق ایجاد یأس و ناامیدی اقدامات لازم را به کار می گیرند تا ضرر بزرگی به نظام و کشور وارد کنند.

در شرایط کنونی همه نهادهای مردمی در کنار دولت و نظام دست به کار شده اند تا یاری گر مردم باشند. این نهادها با تهیه دستکش و ماسک و ضدعفونی کردن معابر تلاش می کنند تا در این شرایط شیوع ویروس کرونا قدمی برای ارتقای سلامت مردم بردارند.

در این راستا مردم و رسانه های فعال در شبکه های اجتماعی می توانند اقدامات نهادهای مردمی را در فضای مجازی برجسته کنند تا به نوعی سهمی در ایجاد امید میان مردم داشته باشند.

به همین بهانه با حسن نجفی سولاری رئیس اسبق مرکز رسانه های دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی داشته ایم. آنچه از نظر می گذرانید، حاصل گفت و گوی ما با وی است.

فارس: در شرایط بحران شیوع ویروس کرونا، رسانه های معاند از این وضعیت به نوعی سعی دارند، به تشویش افکار عمومی بپردازند و سبب ایجاد یأس و ناامنی در میان مردم داشته باشند. بنظر شما در شرایط کنونی چگونه می توانیم مدیریت بحران را داشته باشیم؟

نجفی سولاری: معتقدم اولین گام را باید مسئولان بردارند، یعنی به شفاف سازی اطلاعات بپردازند تا مردم برای دریافت اطلاعات صحیح، درست و جامع به رسانه های بیگانه روی نیاورند.

همچنین فعال سازی شبکه های اجتماعی مردمی دومین گامی است که می توان در راستای مدیریت بحران انجام داد. در این گام باید از مردم کمک بگیریم، یعنی از آنها برای توسعه اطلاعات مربوط به بیماری کرونا کمک بگیریم، البته اطلاعاتی که مردم از صحت و سقم آن مطمئن هستند.

در سومین گام می توان به تشکیل ستاد، روی آورد. همانطور که از زمان شیوع ویروس کرونا، ستادی برای بحران کرونا ایجاد کرده ایم، می توانیم همین روال را در فضای مجازی دنبال کنیم، یعنی ستادی در راستای تولید محتوای مناسب در فضای مجازی تشکیل دهیم.

البته مدتی پیش فیروزآبادی رئیس مرکز ملی فضای مجازی بیانیه ای در این خصوص داده اند، اما باید تشکیل ستاد کرونا در فضای مجازی را جدی بگیریم تا شاهد محتوای مناسبی در راستای ارتقابخشی اطلاعات مربوط به کرونا به مردم باشیم.

فارس: در بخشی از صحبت های تان اشاره به کمک گرفتن از مردم در راستای توسعه اطلاعات مربوط به کرونا داشتید. لطفا در این باره شفاف تر برای مان توضیح دهید.

نجفی سولاری: یکی از نقش های جدی مردم در شرایط بحران بهداشتی ویروس کرونا، ایجاد نشاط، شادابی و طنز است. برای مثال باید به مردم آموزش دهیم که برای افزایش روحیه و حس امید، در منزل چه اقداماتی را انجام دهند.

ضرورت تحریک حساسیت اجتماعی در شرایط بحران کرونا

همچنین نکته مهم دیگری که باید مورد توجه قرار بگیرد، این است که حساسیت اجتماعی را باید تحریک کرد تا خود مردم به یکدیگر کمک کنند. برای مثال ایجاد پویش های اجتماعی برای همکاری نسبت به یکدیگر در راستای رفع فقر، از جمله اقداماتی است که مردم می توانند در این شرایط بحرانی کرونا انجام دهند.

البته در این شرایط بحرانی باید برنامه ریزی خلاقانه و کارشناسانه داشته باشیم تا بتوانیم به رفع مشکلات مردم و وضعیت معیشتی شان بپردازیم. البته حرکت هایی در فضای عمومی جامعه آغاز شده است و این امر باید تقویت شود.

فارس: نقش همیاری اجتماعی مردمی در شرایط کرونا تا چه اندازه تأثیرگذار است؟

نجفی سولاری: نقش همیاری اجتماعی مردمی در شرایط بحران کرونا بسیار تأثیرگذار است. زمانی که مردم بتوانند کمک حال همسایه و هم نوع خود باشند تا از این وضعیت به راحتی عبور کنیم.  

فارس: بنظر شما آیا برای استفاده از فضای مجازی و بهره گیری از نیروهای مردمی برای افزایش همیاری اجتماعی در شرایط کرونا، نیازمند ارتقای سواد رسانه ای مردمی هستیم؟

نجفی سولاری: بنظر می رسد در شرایط کنونی هر اندازه مردم سواد رسانه ای دارند، کفایت می کند؛ چراکه هم اکنون در موقعیتی نیستیم که برای مدیریت بحران، به دنبال افزایش سواد رسانه ای باشیم.  

همچنین باید به دنبال ایجاد کمپین شفاف سازی از وضعیت اقداماتی که برای مقابله با کرونا در کشور انجام می شود، باشیم. ستادهای مختلف اعم از بسیج، وزارت بهداشت، قرارگاه های مردمی هم اکنون مشغول به فعالیت هستند. همه این اقدامات مقابله با کرونا باید دائما به اطلاع مردم رسانده شود تا برخی ها به جعل آمار و اقدامات ایران علیه کرونا نپردازند. متأسفانه گاهی شاهد هستیم که سوءاستفاده گران از عدم آگاهی بخشی این اطلاعات به نفع خود بهره می برند.

اقدامات مقابله با کرونا باید مرتبا برای مردم تبین شود

بنظر می رسد باید مدیریت های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی در بحران کرونا بطور مرتب برای مردم بیان شود. این نوع انعکاس های خبری و اطلاعاتی در فضای مجازی توسط مردم موجب تقویت روحیه عموم می شود.

برای مثال مردم می توانند کارهای فرهنگی که درحال انجام است و یا حرکت خیرخواهانه و حتی افزایش تولیدات کارخانه و تولیدات محصولات و کشف اختراعات را برجسته سازی کنند که همین امر اطلاع رسانی سبب ایجاد امیدآفرینی در میان مردم می شود.

فارس: تأکید شما بر این است که این حرکت ها و اقدامات خیرخواهانه در شرایط کنونی بحران کرونا توسط مردم اطلاع رسانی شود، لطفا در این باره بیشتر توضیح دهید؟

نجفی سولاری: معتقدم اگر این اقدامات و حرکت های خیرخواهانه از سوی مردم در فضای مجازی اطلاع رسانی و برجسته سازی شود، ارزش بیشتر و حتی تأثیرگذاری بیشتری دارد تا اینکه توسط رسانه ها به ویژه رادیو و تلویزیون و رسانه های رسمی و معتبر مطرح شود.

ما از جهت بهداشتی، درمانی و رسانه ای نسبت به دنیا موفق تر بوده ایم و ای کاش در این باره مستندسازی یا مدیریت دانش شود از مجموعه عملکرد نظام جمهوری اسلامی از اول اسفند تا اخر کرونا تا این مطالعه با عملکرد بسیاری از کشورها تطبیقی شود.

نهادهای مردمی این روزها بیشتر فعال هستند و اطلاع رسانی و برجسته سازی از اقدامات شان سبب ایجاد نشاط و امید در میان عموم می شود.

فارس: بنظر شما در شرایط کنونی رسانه های معتبر، عملکرد مناسبی داشته اند؟

نجفی سولاری: رسانه های دولتی اعم از صداوسیما مأموریت خود را به خوبی انجام داده اند، اما متأسفانه ما برای اقناع سازی اجتماعی، یک سری سرمایه های اجتماعی رسانه ملی را در بخش هایی خرج کرده ایم که ممکن است هم اکنون تأثیر کمتری داشته باشد؛ لذا تأکید می کنم گرایش رسانه ای و تولید پیام توسط مردم اثر بیشتری در مقابل تهاجم رسانه های معاند دارد.

برای مثال زمانی که شبکه معاند «من و تو» جوسازی می کند و به بیان آمار دروغ می پردازد تا فضای کشور را مغشوش کند، قطعا اگر مردم  عکس العمل و مصادیق امیدوارکننده را مشاهده کنند، این امر می تواند اثر بیشتری داشته باشد؛ در عین حال رسانه های دولتی کارخود را به خوبی انجام می دهند.

امیدوارم رسانه ها علاوه بر شرایط فعلی که کار می کنند، مقدار خلاقانه تر اقدامات شان را ادامه دهند. حالت یکنواخت، یکسان و بدون خلاقیت ممکن است به همان میزان اقناع را ایجاد نکنند و ما امروز برای کار تبلیغات در رسانه های دولتی همچون صداوسیما نیاز به خلاقیت بیشتر برای مقابله با کرونا داریم.

مأموریت رسانه‌های معتبر ایجاد امیدآفرینی است

امروز رسانه های دولتی مأموریت شان را در راستای ایجاد امید و همدلی انجام می دهند و تلاش مضاعفی در این راستا دارند، اما رسانه های دیگر به خصوص رسانه های فعال در فضای مجازی نیاز دارند به تکنیک های ایجاد همدلی و وفاق ملی توجه ویژه ای داشته باشند.

فارس: در خصوص تکنیک های ایجاد همدلی و وفاق ملی بیشتر توضیح می دهید؟

نجفی سولاری: تکنیک های ایجاد همدلی و وفاق ملی متعدد بوده و بر مبنای علوم شناختی است. علومی ترکیبی از چهار علم جامعه شناسی، ارتباطات، زیست شناسی و روانشناسی؛ این تکنیک ها و فنون بسیار جذاب است در ارتباط با اینکه چگونه مردم با یکدیگر مهربان باشند و به یکدیگر مهر بورزند و میان شان وفاق ملی ایجاد کنند تا شاهد افزایش سرمایه اجتماعی باشیم که همین امر سبب جلوگیری از نفرت عمومی می شود. در علوم شناختی کارهای زیادی در این خصوص انجام شده است و تکنیک های مختلفی را بیان کرده اند.

هم اکنون رسانه ها برای ایجاد وفاق و همدلی میان مردم، اقداماتی را انجام داده اند و صداوسیما باید خلاقانه تر وارد میدان شود. همچنین در فضای مجازی و شبکه های اجتماعی، گروه هایی ایجاد شده اند که به تولید پیام می پردازند و پیشنهادم به این گروه از فعالان این است که برای تقویت اقدامات شان از تکنیک های علوم شناختی استفاده کنند که بسیار جذاب و خلاقانه و متأثر از چهار علم جامعه شناسی، ارتباطات، روانشناسی و زیست شناسی است.

این تکنیک ها خوشبختانه به وفور در فضای مجازی وجود دارد و گروهی از افراد با استفاده از آنها در فضای مجازی به تولید پیام در گونه های مختلف همچون عکس نوشت، اینفوگرافی، موشن گرافی، پادکست می پردازند.  

فعالان فضای مجازی می توانند با استفاده از علوم شناختی، فضای لطیفی را در شبکه های اجتماعی در راستای ایجاد همدلی، وفاق و همدلی ایجاد کنند.

فارس: بنظر شما عملکرد رسانه های جهان در شرایط بحران کرونا چگونه است؟

نجفی سولاری: عموم رسانه های جهان هم اکنون در وضعیت سردرگمی از جهت مدل های رسانه ای به سر می برند؛ همانطور که در حوزه دانش پزشکی و درمان دچار سردرگمی هستند، در مورد تکنیک ها، روش ها و مدل های رسانه ای هم در میان مشاهیر، علما و اندیشمندان بحث ها و مجادلات زیادی وجود دارد.

واقعیت این است که برخی از پیش فرض ها و فرضیه های گذشته به واسطه بحران کرونا مخدوش شده است؛ اگر روزی تصور عمومی این بود که انسان ها وقتی در شرایط خاصی قرار می گیرند باید به هم نزدیک شوند، در حقیقت ارتباطات اجتماعی توسعه یابد، اما امروز اصرار بر ایجاد فاصله اجتماعی در رسانه ها است.

رسانه های جهانی نمره قابل قبولی را در شرایط کرونا دریافت نمی کنند

اگر روزی رسانه های دنیا برای ایجاد نشاط اجتماعی نمایش هایی را راه انداختند و اصرار بر تجمعات مردمی داشتند، امروز به این نتیجه رسیدند که باید معکوس آن عمل کنند؛ حتی امروزه ارکستر سمفونیک در فضای مجازی برگزار می کنند و هر کسی در هر نقطه ای با ساز خودش قرار می گیرد و رهبر ارکستر در نقطه دیگری او را با استفاده از مدل ویدئوکنفرانسی هدایت می کنند و همگی باهم همنوازی می کنند و همه عالم از آن در فضای مجای لذت می برند. در این شرایط به نظر می رسد مسیر رسانه های جهانی به سمت فضای مجازی گرایش بیشتری پیدا کرده است. البته از نقش ماهواره نباید غافل شد که به هرحال آنها در حوزه برودکست تأثیرگذار هستند.  

موضوع دیگری که در فضای مجازی به خصوص در جهان کنونی با کمال تأسف وجود دارد، این است که به جای کمک به مردم برای حل مسائل و علاوه بر مسائل بهداشتی و روانی، مسائل معیشتی و گرفتاری های اقتصادی، جنگ قدرت ها برای به گردن هم انداختن در فضای رسانه ای به شدت افزایش یافته است و رسانه های آمریکایی سعی دارند چینی ها را محکوم کنند و چینی ها و بلوک شرقی ها سعی می کنند غرب را متهم کنند، از طرف دیگر بعضی از دولت ها، احزاب و گروه های رسانه دار بر علیه شان قیام کرده اند.

درون رسانه های جهانی و حزب ها باهم درگیر هستند، در آمریکا CNN به شدت ضعف دولت ترامپ را برجسته می کند و از آن طرف قدرت کشورهای دیگر را در مقابله با کرونا به رخ مردم آمریکا می کشاند و تضعیف روحیه برایش موضوع عادی است، زیرا قصد تضعیف دولت ترامپ را دارد و بالعکس رسانه ای همچون فاکس نیوز همه عیوب دولت آمریکا را به حسن تبدیل می کند و یا در اروپا شاهد هستیم که شبکه های برودکست در انگلیس برای پوشاندن مجموعه معایب خودشان که بعد از جداسازی از اتحادیه اروپا گرفتارش شده اند و هم اکنون در بحران کرونا هم نمی توانند مساعدت زیادی از اروپا دریافت کنند، سعی دارند رسانه های شان را علیه اتحادیه اروپا بسیج کنند.

مجموعا متأسفانه رسانه های جهانی در بحران کرونا امتحان خود را به خوبی پس نداده اند؛ زمانی که ما ظرف حدود کمتر از دو تا سه روز می توانیم بیمارستان حدود ۱۰۰۰ تخت خوابی ایجاد کنیم و تنها یک رسانه چین در دنیا اقدام به پوشش خبری این اقدام ارزشمند ایران می کنند ودر هیچ رسانه دیگری شاهد پوشش خبری نیستیم و رسانه های دیگر حاضر نیستند برای ایجاد امید در دنیا آن را پخش کنند، این امر نشان می دهند که رسانه های دنیا مدل خوبی در این شرایط بحران کرونا انتخاب نکرده اند.

برخوردهای حزبی رسانه‌های دنیا، آفتی در شرایط کرونا

رسانه های دنیا در این شرایط دنیا نه تنها کمک حال یکدیگر نبودند، بلکه به تقویت هم افزایی، آموزش جهانی و سازمان بهداشت جهانی هم کمک نکرده اند؛ درحالی که رسانه های دنیا می توانستند بهره برداری خوبی داشته باشند از جهت ایجاد وحدت میان همدیگر، سازماندهی بهتر، تقویت یکدیگر و رسانه مکمل هم می شدند، به جای آنکه به تضعیف یکدیگر بپردازند و با برخوردهای حزبی یکدیگر را زیرسؤال ببرند و به نوعی عملکرد سیاسی داشته باشند.

در حوزه قرارگاهی و سازماندهی مدیریت بحران کرونا در حوزه مدیریت بیمارستانی، بهداشتی و درمانی موفقیت های بزرگی نسبت به بقیه کشورهای دنیا داشته ایم و کسی نمی تواند این موضوع را انکار کند.

کشوری که درش اوج تحریم و مشکلات متعدد اقتصادی بود، امروز در شرایط بحران کرونا به نسبت دیگر کشورها، وضعیت و عملکرد مناسبی دارد. مردمش ایثارگرانه پای کار آمدند و به یکدیگر کمک کردند. پزشکان و پرستاران بدون چشمداشتی چندین شبانه روز در مراکز درمانی به دور از خانواده ماندند و کار کردند. این موضوع در دنیا کم سابقه است.

خوشبختانه با وجود شیطنت های مختصر ماهواره ها و حتی ماهواره های فارسی زبان وضعیت خوبی داریم. ما از جهت بهداشتی، درمانی و رسانه ای نسبت به دنیا موفق تر بوده ایم و ای کاش در این باره مستندسازی یا مدیریت دانش شود از مجموعه عملکرد نظام جمهوری اسلامی از اول اسفند تا اخر کرونا تا این مطالعه با عملکرد بسیاری از کشورها تطبیقی شود.

همانطور که از زمان شیوع ویروس کرونا، ستادی برای بحران کرونا ایجاد کرده ایم، می توانیم همین روال را در فضای مجازی دنبال کنیم، یعنی ستادی در راستای تولید محتوای مناسب در فضای مجازی تشکیل دهیم.

البته شاید ما در بخش هایی نتوانسته ایم همچون چین و کره عمل کنیم  و در این باره ضعف هایی داشتیم و در جاهایی از نظر رسانه ای نتوانستیم مردم را به آن نقطه از اقناع اجتماعی برسانیم که سفر نروند و یا کسب و کارشان را تعطیل کنند و البته ضعف هایی در قرارگاه و تصمیم گیری های دولتی و حکمرانی داشتیم، اما مجموعه نمره جمهوری در بین کشوهار دنیا از نظر رسانه ای و اقدامات پیشگیری و مقابله با کرونا، جزو بهترین ها بودیم.